Rozwój mowy od narodzin do 6 r.ż.

Rozwój mowy od narodzin do 6 r.ż.

Rozwój języka rozpoczyna się z chwilą narodzin, a nawet wcześniej jeżeli brać pod uwagę uwarunkowania genetyczne oraz pierwsze doświadczenia słuchowe i czuciowe płodu. Od pierwszych prób ssania i pierwszego wydanego dźwięku rozpoczyna się dla dziecka długa i skomplikowana droga do zdobycia narzędzia pozwalającego na poznawanie otaczającej go rzeczywistości, wchodzenia w relacje międzyludzkie, czerpania ze źródeł kultury.
Język- jak większość umiejętności ludzkich- jest uwarunkowany genetycznie oraz środowiskowo. Dziecko rodzi się z określonymi predyspozycjami wrodzonymi, które pod wpływem działań środowiskowych pozwalają mu nabywać kompetencje językowe. Nieprawidłowości ssania, oddychania, rozwoju motorycznego zauważone w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia dziecka powinny uwrażliwić  rodziców i terapeutów na konieczność dokonania diagnozy mowy, ponieważ dzieci te stanowią grupę zagrożoną powstaniem wad wymowy, ORM (opóźnionym rozwojem mowy) oraz dysleksją.

Czynniki decydujące o prawidłowym kształtowaniu się języka są różnorakiej natury. Aby mowa pojawiła się w sposób naturalny dziecko musi urodzić się z prawidłowo funkcjonującymi zmysłami (głównie słuchu). Jakiekolwiek zaburzenia powodują nieprawidłowości w kształtowaniu się języka.

W pierwszym miesiącu życia wydawane przez dziecko odgłosy nie przypominają mowy. Oprócz płaczu słychać niekiedy pomrukiwania, sapania, kwilenie, mlaśnięcia i inne trudne do nazwania dźwięki. Wszystkie one dowodzą sprawności i uruchamiania narządów artykulacyjnych, stanowią podstawę rozwoju mowy.

Rozwój języka w pierwszym roku życia:

Wiek w miesiącach	Umiejętności oczekiwane rozwojowo
2	-wokalizacje pierwszych samogłosek -wydawanie dźwięków, które nie przypominają ludzkiej mowy
4	-doskonalenie samogłosek -pojawienie się prymarnych (pierwszych) spółgłosek „p” „b” „m”
6	– naśladowanie sylab charakterystycznych dla języka narodowego słyszanych w wypowiedziach rodziców i innych osób z otoczenia
8	– naśladowanie, powtarzanie oraz samodzielna wokalizacja sylab -rozumienie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym, np. nu, nu! brawo! – sylaby typu ma-ma-ma, ta-ta-ta powtarzane bez intencji przywołania konkretnej osoby
9	– pojawienie się gestu wskazywania palcem -początek kształtowania się płaszczyzny wspólnej uwagi oraz rozumienia sensu komunikacji
10	-pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych -rozumienie prostych słów
12	-rozumienie prostych poleceń, niektórych nazw osób, przedmiotów i czynności – samodzielne wypowiadanie kilku wyrazów-powtarzanie sylab i słów wypowiadanych przez dorosłych

 

Drugi rok życia to czas szybkich zmian w systemie językowym dziecka. Do końca drugiego roku życia w mowie dziecka pojawiają się już wszystkie samogłoski ustne (a, e, i, o, u, y) oraz duża część spółgłosek, których większość jest w charakterystyczny sposób zmiękczana.

Wiek w miesiącach	Umiejętności oczekiwane rozwojowo
13-16	– posługiwanie się nazwami osób, przedmiotów i kilku czynności -doskonalenie umiejętności dzielenia uwagi z dorosłymi -większość użytych słów posiada funkcję wyrazu jak i zdania (np. buu może oznaczać zarówno przedmiot-buty, jak i chęć wyjścia na spacer)
18	– dalszy rozwój słownictwa, wypowiedzi w większości jednowyrazowe, rzadziej dwuwyrazowe bez odmiany – rozwój rozumienia prostych zdań, głównie poleceń i zakazów.
24	– stały wzrost słownictwa -pojawienie się wypowiedzi dwuwyrazowych, dziecko zaczyna odmieniać wyrazy
3 lata	– stały wzrost słownictwa – poprawne wymawianie wszystkich samogłosek (prócz nosowych „ą”, „ę”) – brak głosek dziąsłowych „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „r” – pod koniec 3 r.ż. dziecko potrafi zbudować poprawne zdania pojedyncze i złożone, nie pozbawione błędów fleksyjnych i artykulacyjnych, ale zrozumiałe dla otoczenia
4 lata	– to czas doskonalenia zdobytych umiejętności -w mowie pojawiają się głoski dziąsłowe, najczęściej jako pierwsze „sz” i „ż” następnie „cz” i „dż” – w tym wieku dziecko nie musi wymawiać głoski „r” – bez względu na kolejność pojawiania się głosek, czterolatek powinien  poprawnie wymawiać już wszystkie dźwięki mowy (z wyjątkiem „r”) -w okresie tym powinno zaniknąć charakterystyczne dla poprzednich okresów zmiękczanie spółgłosek – stały wzrost słownictwa powoduje, że w wypowiedziach pojawiają się słowa o zabarwieniu emocjonalnym, np. to niesamowite! ojej, jakie wspaniałe! – lawinowo wzrasta ilość pytań, pojawia się często pytanie – dlaczego?
5 i 6 lat	– 5 r.ż. jest momentem, w którym powinna pojawić się głoska „r” – pojawia się zdolność do zauważania, że słowa mogą mieć sens metaforyczny – znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej – zauważenie związków między przyczyną a skutkiem prowadzi do tego, że dziecko potrafi powiedzieć co działo się w niedalekiej przeszłości oraz co nastąpi w bliskiej przyszłości

 

Bibliografia:
Cieszyńska J., Korendo M., 2015, Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków.

 

Opracowała Jolanta Ciesielska