Dobór i zastosowanie metod wychowawczych

Nikt do końca nie może być przekonany, że zastosowane wobec dziecka metody wychowawcze i postępowanie są właściwe. Dobór i zastosowanie odpowiednich dla dziecka jest wielką nie-wiadomą. Ten sam sposób wychowywania u jednego dziecka daje doskonałe wyniki, a u innego się nie sprawdza. Zdarza się tak również mimo, iż dzieci wychowywane były w tej samej rodzinie i rodzice mają przekonanie że stworzone zostały porównywalne warunki. Są jednak zasady uniwersalne które warto poznawać i zgłębiać i wtedy łatwiej można dobierać i stosować odpowiednie metody wychowawcze.

Sami pamiętamy z dzieciństwa stosowane przez rodziców reguły i metody wychowawcze. Jedne akceptujemy i stosujemy przy wychowywaniu własnych dzieci inne z powodu negatywnych własnych doświadczeń odrzuciliśmy. Często analizujemy postępowanie naszych dzieci przypominając sobie doświadczenia własnego dzieciństwa. Staramy się wtedy analizować wpływ różnych oddziaływań na nasze postępowanie. Obserwujemy również doświadczenia dalszej rodziny, przyjaciół i sąsiadów. Zastanawiamy się dlaczego ich dzieci mają problemy, albo jak udało się im osiągnąć doskonałe rezultaty wychowawcze. Coraz chętniej sięgamy do książek i literatury na te tematy. Na rynku wydawniczym spotykamy wiele ciekawych publikacji. Szybko zauważymy jednak, że jest wiele teorii na ten sam temat i rozwiązywany problem. W niniejszym artykule proponujemy kilka uniwersalnych zasad wartych stosowania niezależnie od teorii czy stosowanej praktyki.

Przy wyborze taktyki i działań nie należy kierować się spontanicznymi odczuciami bezpośrednio po zdarzeniu. Najczęściej po krótkim czasie spojrzymy na sprawę inaczej i mniej kategorycznie. Dziecko potrzebuje stabilnych zasad i granic dla swojego postępowania. Częste zmiany i niekonsekwencja rujnują punkty odniesienia wg których dzieci orientują się w dokonywanych wyborach. Zawsze należy zastanowić się czy podejmowane działanie nie są odreagowaniem naszych na-pięć albo niezamierzonym przeniesieniem negatywnych doświadczeń z przeszłości. Starajmy się aby wybory metod były świadome i były zamierzoną realizacją celu.

Nie stawiajmy celów przekraczających możliwości dziecka. Każde dziecko jest indywidualnością i rozwija się w odpowiednim dla siebie rytmie, dlatego nie należy stale porównywać ich dokonań i umiejętności z innymi dziećmi. Szczególnie nie należy dziecka ganić i krytykować jeśli zauważamy, że nie osiągnęło takiego wyniku czy poziomu jak inne. Nasz przedszkolak nie zrozumie dlaczego je krytykujemy ponieważ nie potrafi jeszcze rozróżniać woli od umiejętności. Krytyka zaś może zniechęcić go do podejmowania kolejnych prób, a zatem da efekt przeciwny do oczekiwanego. Bardzo motywujące i mobilizujące, a zatem najwłaściwsze jest natomiast zauważenie osiągnięć dziecka z tym co potrafiło wcześniej. Zrezygnujcie z stawiania celów dla spełnienia czy zrealizowania własnych ambicji.

Nie stawiajmy dzieciom norm i zasad innych niż te które stosujemy sami gdyż każde dziecko szybko zauważy rozbieżność czy sprzeczność pomiędzy zachowaniem waszym i wymaganiami im stawianymi. To burzy punkty odniesienia wg których dziecko orientuje się w zasadach społecznego współżycia. Konieczne jest ustalanie stałych reguł i granic postępowania pożądanych i odpowiednich dla wieku dziecka. Im dziecko jest młodsze tym ma mniejsze pojęcie o tym co dobre i co może, a co jest złe i czego mu nie wolno. Dlatego granice powinny być dynamicznie zmieniane dostosowując do umiejętności i odpowiedzialności dziecka pozwalając mu ponosić odpowiednie ryzyko i odpowiedzialność za swoje postępowanie.

Począwszy od wieku przedszkolnego coraz większy wpływ mają doświadczenia zewnętrzne. Dlatego należy prowadzić ustalone zasady i rytuały które unormują czas poświęcany dziecku i zastosują wymagania i odpowiedzialność. Pozwolić dziecku podjąć decyzję i ponieść jej konsekwencje odpowiednie dla wieku np. kiedy rezygnuje z posiłku bo mu nie smakuje i pozostanie głodne albo nie chce się ubrać i będzie musiało przejdzie niekompletnie ubrane do samochodu.

Dziecko od wieku niemowlęcego poprzez wszystkie etapy rozwoju uczy się reguł za pomocą spostrzeżeń obserwując działania najbliższych osób. Dzieci szybko opanowują sztukę wymuszania aby dorośli się nimi zainteresowali i o nie troszczyli. Rodzice już po kilku tygodniach życia noworodka potrafią odróżnić kiedy dziecko płacze bo mu coś dokucza, a kiedy stara się zwrócić na siebie uwagę i walczy aby się nim zająć. Ten proces i te umiejętności rozwijają się cały czas. Mechanizm jest następujący:

• dziecko zachowuje się nagannie,
• rodzice reagują,
• dziecko zauważa że wzbudziło to zainteresowanie,
• dochodzi do wniosku, że takie zachowanie się opłaca i wykorzysta to przy pierwszej okazji.

Przeciwdziałania:

• starać się aby prowokacyjne zachowanie nie przynosiło korzyści,
• nauczyć się znosić taki płacz dziecka bez złości,
• wysłuchać dziecka porozmawiać i poznać rzeczywiste powody zachowania,
• w większym stopniu przed wymuszeniem uwzględnić i zaspokoić potrzeby dziecka,
• poświęcać więcej czasu dzieciom, częściej wspólnie obejrzyjcie film i porozmawiajcie o tym, poczytajcie, zagrajcie wspólnie w gry itp.,
• dajcie się dziecku ponudzić niech po próbuje i szuka nowych zabaw dla siebie,
• wprowadźcie rytuały to znaczy godziny wspólnej zabawy, czytania, i określenia obowiązków, czasu i zakresu ich wykonywania, sprzątania po sobie pomagania w domu.

Artykuł redakcji: przedszkolak.pl